Levenslang voor dummies

Op 5 april 1983 vond Cevdet Yilmaz het op enig moment niet meer zo gezellig in café Het Koetsiertje in Delft. De rechter vond zijn reactie daarop ook niet zo gezellig en veroordeelde Yilmaz tot levenslang voor zesvoudige moord. Toch kwam Yilmaz vorige maand vrij. Hoe zit dat nou ook alweer precies?

Laten we maar met de deur in huis vallen: in Nederland is levenslang ook daadwerkelijk een straf tot levenslang. De “borrelpraat fabel” dat het uiteindelijk altijd 25 jaar of zoiets is, klopt gewoon niet. Sterker nog: Nederland is het enige land in de Europese Unie waarin dit uitgangspunt (levenslang = levenslang) van toepassing is. Er bestaat geen “automatische kortingsregel”. Wel zijn er uitzonderingen op het duidelijke uitgangspunt.

Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 1983 (in een zaak die speelde tegen het Verenigd Koninkrijk) dat een levenslange straf in te korten moet zijn en uitzicht moet bieden op invrijheidstelling. Een staat moet een procedure kennen (in de uitspraak aangeduid als een “dedicated mechanism” ) om dit mogelijk te maken. Als dit mechanisme ontbreekt is zo’n straf in strijd met het verbod op een inhumane behandeling en dan dus in strijd met artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Of Yilmaz – die ook een 12 jarig meisje doodschoot en altijd geweigerd heeft over zijn daden te praten- nou zelf zo humaan gehandeld heeft laten we hier maar even in het midden.

De Hoge Raad – het hoogste rechtscollege hier- heeft geoordeeld dat Nederland door het fenomeen gratie het vereiste “dedicated mechanism” heeft. Een verzoek tot gratie wordt beoordeeld door de Minister van Justitie en Veiligheid en uiteindelijk getekend door onze Willem-Alexander. Van het tekenen van deze besluiten zal hij bepaald niet moe worden. Van de tot levenslang veroordeelden in de periode van 1886 tot 1970 kwam zo’n 85% – na gemiddeld pak ‘m beet 16 jaar gezeten te hebben – met gratie vrij. Slechts twee personen die na 1970 tot levenslang werden veroordeeld kregen gratie, waaronder dus Yilmaz. De conclusie is duidelijk: levenslang is in Nederland steeds meer echt (bijna) levenslang. Nou is dat ook wel weer “relatief”:  in het kader van resocialisatie was Yilmaz zo vaak buiten de getraliede deur dat ‘ie een gezin kon stichten en vanaf 2014 al continu – onder toezicht – buiten de deur woonde en een baan had. Dat is best te doen, want ik woon zelf ook al zo’n kleine 30 jaar onder toezicht, hoewel mijn vrouw dat stellig ontkent.

Minister Dekker had eerdere gratieverzoeken van Yilmaz geweigerd. Een Nederlands gerechtshof oordeelde op 19 januari 2021 dat er onvoldoende gronden waren om het gratie verzoek te weigeren. Omdat gratie een gunst is en geen recht, had Dekker deze uitspraak kunnen negeren. Dat doet een minister in een rechtstaat natuurlijk niet en zijn redenering was ook sluitend: als hij zou blijven weigeren, dan zou hij de kans verkleinen dat een rechter überhaupt ooit nog een levenslange gevangenis zou opleggen. De tegenzin van Dekker bij zijn beslissing  spatte er van af.

Eén persoon zal waarschijnlijk wel een hoopgevend gevoel hebben gehad bij de gedwongen beslissing van Dekker: Loi Wah Chung… Hij zit sedert 1989 vast voor de moord op een Rotterdamse restauranthouder, diens vrouw en twee zeer jonge kinderen. Met 32 jaar op de teller is hij de langstzittende veroordeelde van Nederland. Dat record is hem gegund: als je met je volle verstand kinderen van respectievelijk 5 jaar en 6 weken vermoordt, dan mag je wat mij betreft lang in de gelegenheid worden gesteld om je persoonlijke record vastzitten uit te bouwen en iedere dag lang en diep over je zonden na te denken…..